हेभी मेटल संगीतका अग्रदूत अज्जी ओस्बोर्नको ७६ वर्षको उमेरमा निधन भयो, जसले ब्ल्याक सब्बाथबाट प्रसिद्धि कमाए।
ओस्बोर्नको जीवन लागुपदार्थ र मदिराको लत, विवादास्पद गतिविधिहरू र स्वास्थ्य समस्याहरूले भरिएको थियो।
उनले एकल करियर बनाए र रियालिटी शोमार्फत चर्चा बटुले, तर उनको सांगीतिक योगदान र विरासत सधैं अविस्मरणीय रहनेछ।
‘हेभी मेटल’ भनेर चिनिने संगीतको स्वरूप निर्माण गर्न मद्दत गरेका अज्जी ओस्बोर्नको ७६ वर्षको उमेरमा मंगलबार निधन भएको छ । उनले एक किसिमले ‘जंगली रक स्टार’को छवि आविष्कार पनि गरेका थिए।
अज्जीको ब्यान्ड ‘ब्ल्याक सब्बाथ’ले हेभी मेटलको अग्रगामी बनेर संगीतमा अमिट छाप छोड्यो । पछि आएका विभिन्न कलाकारले उनलाई एक आइडलका रूपमा प्रशंसा गरे।
आफ्नो ‘प्रिन्स अफ डार्कनेस’ (अन्धकारको राजकुमार) को प्रतिष्ठा र चिच्याउने स्वर शैलीका साथ, अज्जीले ब्यान्डलाई विश्वव्यापी स्टार बनाए । तर लागुपदार्थ र रक्सीको बढ्दो लतका कारण उनलाई कुनै समय ब्यान्डबाट निकाल्नु पनि परेको थियो।
उनले ब्यान्डसँग पुनर्मिलन हुनुअघि एउटा सफल एकल करियर बनाए । साथै एउटा हिट रियालिटी टिभी शोका अप्रत्याशित स्टार पनि बने, जसले उनको अनियन्त्रित घरेलु जीवनलाई प्रस्तुत गरेको थियो ।
अज्जीको जन्म ३ डिसेम्बर १९४८ मा बर्मिङ्घमको एस्टन क्षेत्रमा जोन माइकल ओस्बोर्नको रूपमा भएको थियो। उनका बुबा ज्याक एक टुलमेकर थिए, जबकि उनकी आमा लिलियन लुकास कारका पार्ट्स बनाउने कारखानामा काम गर्थिन् ।
उनले प्राथमिक विद्यालयमा नै ‘अज्जी’ उपनाम पाए, जुन उनीसँग सधैँ टाँसिएर रह्यो। उनको उपनामबाहेक, युवा ओस्बोर्नका लागि विद्यालय एक निराशाजनक अनुभव थियो। उनी डिस्लेक्सिया र अहिले एडीएचडी (ध्यान केन्द्रित गर्न नसक्ने) भनेर चिनिने समस्याबाट पीडित थिए।
उनले १५ वर्षको उमेरमा विद्यालय छोडे र विभिन्न अस्थायी जागिरहरूमा लागे । एक पटक उनले एक बधशालामा पनि काम गरे, जसले गर्दा उनले मानिसहरूको बियरको गिलासमा गाईका आँखा राखेर पबहरूमा ठट्टा गर्ने मौका पाए।
उनले अपराधमा पनि हात हाले तर त्यहाँ पनि उनको भाग्यले साथ दिएन। एक पटक घरमा चोरी गर्दै गर्दा टिभी उनीमाथि खस्यो भने पछि उनले एक कपडा पसल लुटेकोमा बर्मिङ्घमको विन्स्टन ग्रीन जेलमा ६ हप्ता बिताए।
यसरी बाटो बिराइसकेका अज्जीलाई अन्तत: संगीतले बचायो । एक ट्रान्जिस्टर रेडियोबाट बिटल्सले गाएको ‘शी लभ्स यू’ को आवाजले उनको जीवनलाई नै परिवर्तन गरिदियो।
‘त्यो खुसी र आशाको एउटा अविश्वसनीय विस्फोट थियो,’ उनले पछि लेखक ब्रायन एप्प्लेयार्डलाई बताएका थिए, ‘म सपना देख्थेँ - यदि पल म्याकार्टनीले मेरी दिदीसँग विवाह गरेको भए कति राम्रो हुन्थ्यो होला।’
त्यसपछि उनले आफ्नो बुबालाई एउटा माइक्रोफोन र एम्प्लीफायर किनिदिन मनाए र आफ्नो साथी टेरी ‘गिजर’ बटलरसँग मिलेर ‘रेयर ब्रीड’ नामक ब्यान्ड बनाए । तर, यो ब्यान्ड केवल दुई वटा प्रस्तुतिसम्म मात्र टिक्यो।
यी दुई त्यसपछि ‘पोल्का टल्क ब्लुज’ नामक एक ब्लुज समूहको हिस्सा बने, जसको पछि नाम ‘अर्थ’ राखियो, जसमा गिटारिस्ट टोनी इओमी र ड्रमर बिल वार्ड पनि थिए।
ब्यान्डले ‘खतरनाक संगीत’ बनाउने उद्देश्यका साथ स्थानीय सिनेमाघरको अगाडिको एउटा कोठामा अभ्यास गर्थ्यो । त्यहाँ सन् १९६३ को हरर चलचित्रले ‘ब्ल्याक सब्बाथ’ को प्रदर्शन गरिएको थियो । यसले नै ब्यान्डको नाम र पहिलो हिट गीतलाई जन्म दियो।
अज्जीले पछि सम्झिए, ‘मैले त्यो किसिमको संगीत आविष्कार गरेको होइन। जब म त्यो गीत, ‘ब्ल्याक सब्बाथ’ लाई सम्झन्छु, म सोच्छु, मैले कसरी त्यस्तो धुनको बारेमा सोच्न पनि सकेँ ?’
‘उत्कृष्ट कृति’का लागि समीक्षकहरूको प्रशंसा
ओस्बोर्न र बटलरद्वारा लिखित गीतले उनीहरूको सन् १९७० को पहिलो एल्बमको सुरुवात गर्यो । यसले संगीत समीक्षकहरूबाट नकारात्मक प्रतिक्रिया पाए पनि बेलायतको चार्टमा नम्बर आठ र अमेरिकामा नम्बर २३ मा पुग्यो।
यसपछि, ‘प्यारानोइड’, ‘मास्टर अफ रियालिटी’ र ‘भोल्युम ४’ सहितका धेरै बिक्री हुने एल्बमहरूको शृङ्खलाले थप सफलता पायो, ती सबैका १० लाखभन्दा बढी प्रति बिके।
जब ब्यान्डले सन् १९७३ मा ‘सब्बाथ ब्लडी सब्बाथ’ जारी गर्यो, त्यसबेलासम्म समीक्षकहरूले पनि उनीहरूको प्रशंसा गर्न थालिसकेका थिए।
एक लेखकले यसलाई ‘उत्कृष्ट कृति’ भनी वर्णन गरे र ब्यान्डले परिपक्वता र परिष्कारको नयाँ भावना पत्ता लगाएको बताए।
सन् १९७५ को एल्बम 'स्याबोटाज' ले पनि समीक्षकहरूको प्रशंसा पायो, तर यसबेलासम्म ब्यान्ड टुक्रिन थालिसकेको थियो र ‘ब्ल्याक सब्बाथ’ ले आफ्नो गति गुमाउने तय थियो।
यो समयमा अज्जी रक्सी र लागुऔषधको प्रभावमा पर्न थालेका थिए । उनको अविश्वसनीयता एक किंवदन्ती बन्दै गर्दा ‘ब्ल्याक सब्बाथ’ का अन्य सदस्यहरू दिक्क हुन थालेका थिए ।
उनको कूलत, विवाहेत्तर सम्बन्ध र बारम्बार हुने टूरले तत्कालीन पत्नी थेल्मा र उनीहरूका दुई सन्तानसँगको उनको सम्बन्धलाई जोखिममा पारिरहेको थियो। पछि यी दुई अलग भए।
‘हामी सबै एकअर्का जत्तिकै खराब थियौं’
अज्जीले आफ्नो असुरक्षालाई ब्यान्डको जोकर बनेर लुकाइरहेका थिए, तर अब उनको हर्कतले सब्बाथको विकासमा गम्भीर बाधा पुर्याइरहेको थियो।
इओमीसँगको उनको सम्बन्ध कहिल्यै सहज थिएन र अज्जीले ब्यान्डमा गिटारिस्टको प्रभुत्वलाई लिएर रिस गर्न थाले।
सन् १९७८ मा उनले ‘ब्लिजार्ड अफ ओज’ नामक एकल परियोजनामा तीन महिना काम गरे, तर ‘नेभर से डाइ’ एल्बम रेकर्ड गर्न सब्बाथमा फर्किए।
एक निराशाजनक टूरपछि, लागूऔषधको सेवनका कारण सब्बाथका अन्य सदस्यहरूले अज्जीलाई ब्यान्डबाट निकालिदिए र उनको ठाउँमा रोनी जेम्स डियो आए।
ओस्बोर्नले पछि आफ्नो बर्खास्ती अनुचित भएको दाबी गर्दै भनेका थिए, ‘हामी सबै एकअर्का जत्तिकै खराब थियौँ।’
समस्या यो थियो कि ब्यान्डले सेवन गर्ने अनगिन्ती पदार्थहरूको प्रभावलाई अज्जी राम्रोसँग सम्हाल्न सक्दैनथे।
उनले ब्ल्याक सब्बाथका प्रबन्धक डन आर्डेनकी छोरी शेरोन आर्डेनको सहयोगमा ‘ब्लिजार्ड अफ ओज’ लाई पुनर्जीवित गरे। पछि यो जोडीले विवाह गरे र उनीहरूका तीन सन्तान भए - एमी, केली र ज्याक।
शेरोनले अज्जीलाई रक्सी र लागूपदार्थको सेवन नियन्त्रण गर्न पनि मद्दत गर्ने प्रयास गरिन्। यस्ता समयहरू पनि आए जब उनले आफ्नो लत छोडेको जस्तो देखिन्थ्यो - तर उनी प्रायः फेरि लतमा फर्किन्थे।
दुर्भाग्यपूर्ण चमेरो र परेवा
उनले पछि एप्प्लेयार्डलाई बताए, ‘यदि शेरोन नभएको भए म धेरै अघि नै मरिसकेको हुन्थेँ।’
विवाद उनीबाट कहिल्यै टाढा थिएन। सबैभन्दा कुख्यात घटना सन् १९८२ मा आयोवामा स्टेजमा जीवित चमेरोको टाउको टोकेर अलग गर्नु थियो। उनले भ्रमणको क्रममा दर्शकहरूमाथि काँचो मासु फ्याँकिरहेका थिए, जसले गर्दा फ्यानहरूले पनि स्टेजमा चीजहरू फ्याँक्न थाले। उनले टाउको टोक्नुअघि चमेरो नक्कली हो भन्ने सोचेको दाबी गर्छन्।
उनले अघिल्लो वर्ष एक रेकर्ड लेबलको बैठकमा दुईवटा परेवाको टाउको टोकेर अलग गर्दा त्यही बहाना सुनाउने प्रयास गरेनन्।
उनका अन्य हर्कतहरूमा शेरोनको एक पोसाक लगाएर टेक्सासको युद्ध स्मारक द अलामोमा पिसाब फेरेकोमा पक्राउ परेको, जर्मनी भ्रमणको क्रममा डचाउ शिविरको भ्रमण गर्दा रक्सीले मातेर अव्यवस्थित व्यवहार गरेकोमा बाहिर निकालिएको, ब्ल्याक सब्बाथका ड्रमरमाथि बन्दुक तानेको, रक्सीको मातमा बेहोस भएर १२-लेनको फ्रीवेको मध्य भागमा ब्युँझिएको र ड्रेसिङ गाउन र बुट लगाएर आफ्नो कुखुराहरूलाई बन्दुक, तरवार र पेट्रोलले मारेको जस्ता घटनाहरू पर्छन्।
ती सबैले अज्जीको किंवदन्तीमा थपिए । तर वास्तविकतामा उनको अधिकांश व्यवहार धेरै आकर्षक वा भव्य थिएन। उनी एक बर्बाद व्यक्ति थिए, रक्सी र लागुपदार्थले उनलाई जेकिल र हाइड जस्तो व्यक्तित्व दिएको थियो।
सन् १९८९ मा, उनी जेलमा ब्युँझिए । उनलाई शेरोनलाई घाँटी थिचेर मार्ने प्रयास गरेको आरोपमा पक्राउ गरिएको बताइएको थियो। उनलाई त्यसको बारेमा केही पनि याद थिएन। पछि शेरोनले ती आरोपहरू फिर्ता लिइन्।
यसैबिच, उनको पहिलो एकल एल्बम प्लाटिनम भयो र त्यसपछिका ‘डायरी अफ अ म्याडम्यान’ र ‘बार्क एट द मून’ पनि सबैभन्दा बढी बिक्रि हुने एल्बमहरू बने।
उनले सन् १९८० र ९० को दशकभरि व्यापक रूपमा सांगीतिक टूर गरे, साथै ‘अज्जफेस्ट’ - मेटलका सबै विधाका ब्यान्डहरू प्रस्तुत गर्ने, मुख्यतया अमेरिकामा हुने भ्रमणहरूको शृङ्खलाका साथ ठूलो व्यावसायिक सफलता हासिल गरे।
अज्जीले धेरैजसो महोत्सवहरूको नेतृत्व गरे र त्यहाँ उनका ब्ल्याक सब्बाथ ब्यान्डका पूर्व साथीहरूले पनि प्रस्तुति दिए।
त्यसपछि सन् २००२ मा, उनी र उनको परिवार नयाँ प्रकारको चर्चा पुगे । क्यामेराहरूले उनीहरूको घरको मुखर (तर मायालु) अव्यवस्थालाई कैद गर्दा उनीहरूले अनजानमै रियालिटी टिभीको सुरुवात गरे।
गालीगलौजपूर्ण टिभी करियर
यो एक ठूलो सफलता थियो, यद्यपि अमेरिकी प्रसारणहरूमा अज्जीको बारम्बार हुने गालीगलौजलाई हटाउन कडा सेन्सर गरिएको थियो- यस्तो कुरा बेलायतमा शो प्रसारण हुँदा आवश्यक मानिएको थिएन।
त्यसै समयमा, अज्जीले रेकर्डिङ जारी राखे - तर सन् २००३ मा क्वाड बाइकबाट खसेर गम्भीर चोट लागेपछि उनी ब्रेक लिन बाध्य भए।
अस्पतालमा निको हुने क्रममा उनले छोरी केलीसँग युगल गीत गाएको ब्ल्याक सब्बाथको गीत ‘चेन्जेस’ को रेकर्डिङको साथ पहिलो पटक बेलायतको एकल चार्टमा शीर्ष स्थान हासिल गरे।
यसबिचमा ब्ल्याक सब्बाथ नियमित अन्तरालमा पुनर्मिलन भइरह्यो, र सन् २०१३ मा उनीहरूको अन्तिम नम्बर एक एल्बम, ‘प्यारानोइड’ पछि ४३ वर्षपछि बेलायतको एल्बम चार्टको शीर्ष स्थानमा फर्कियो।
सन् २०१८ मा, उनले रक्सी र लागूपदार्थ छोडेको र आफ्नो टूर गर्ने जीवनशैलीमा कमी ल्याउने दाबी गरे।
‘मेरा नातिनातिनाहरू छन् र म ७० वर्षको भएँ र म कतै एक होटलको कोठामा मृत भेटिन चाहन्न,’ उनले त्यो वर्ष अज्जफेस्टको प्रचार गर्दा एक पत्रकारलाई भने।
यद्यपि, उनले सामना गर्नुपर्ने अन्य स्वास्थ्य समस्या पनि थिए।
सुरुमा, उनले आफ्नो हातमा हुने कम्पनलाई आफ्नो जीवनभरको अत्यधिक सेवनको परिणाम ठाने। तर सन् २००७ मा उनलाई पार्किन्सोनियन सिन्ड्रोम नामक अवस्थाको निदान भयो, त्यसपछि सन् २०१९ मा पार्किन्सन रोगको।
त्यही वर्ष राति लडेर उनको मेरुदण्डमा क्षति पुग्यो, जसले उनको क्वाड बाइक दुर्घटनामा लागेको चोटलाई अझ खराब बनायो। बारम्बार गरिएको शल्यक्रियाबाट सीमित सफलता मात्र हात पर्यो।
तर उनी धूमधामका साथ सार्वजनिक नजरबाट बाहिरिने कुरामा दृढ थिए। उनले, शेरोन र उनका ब्ल्याक सब्बाथ ब्यान्डका पुराना साथीहरूले आफ्नो बाल्यकालको घरबाट केही कदममात्र टाढा रहेको विला पार्क फुटबल स्टेडियममा एउटा बिदाइ कन्सर्टको योजना बनाए, जुन दुई हप्ताअघि मात्र भएको थियो।
मेटालिका, गन्स एन रोजेज र एरोस्मिथका स्टीवन टायलर सहितका साथी रक दिग्गजहरूको एक श्रृङ्खला उनी र सब्बाथको प्रभावलाई सम्मान गर्न र प्रदर्शन गर्न लाइनमा थिए।
अज्जी आफैँले आफ्नो हिँडडुलमा समस्याका कारण बसेर प्रस्तुति दिए, तर आफ्नो पुराना गीतहरू गाउँदै, ताली बजाउँदै, हात हल्लाउँदै र पुराना समयजस्तै आफ्नो जादुलाई पुन: प्राप्त गर्न सफल भए।
‘मलाई मेरो जीवनमा मैले हासिल गरेको कुरामा गर्व छ,’ उनले एक पटक एक अन्तर्वार्तामा भनेका थिए, ‘यदि तपाईं संसारको सबैभन्दा राम्रो लेखक हुनुभएको भए पनि तपाईंले मेरो जीवनको कथा लेख्न सक्नुहुन्नथ्यो।’
